Rewolucja w toku. Relacja z I Ogólnopolskiego Kongresu Recyklingu Opakowań.

W I Ogólnopolskim Kongresie Recyklingu Opakowań udział wzięło ponad 270 uczestników i 60 prelegentów, reprezentujących wszystkie sektory gospodarki. Wydarzenie zostało sfinansowane z dotacji NFOŚiGW, ze środków własnych pięciu organizacji odzysku (Centrum Utylizacji Opon, ElektroEko, Konsorcjum Olejów Przepracowanych, REBA oraz Rekopol) oraz wpłat uczestników. Jednym z organizatorów jest także Stowarzyszenie EKO PAK.

Pomiędzy 13-14 marca br. w Warszawie, centralnym województwie, w którym generowanych jest 22 proc. PKB oraz najwięcej odpadów w kraju, spotkali się przedstawiciele różnych środowisk w celu debaty nad zmianami w polskiej gospodarce komunalnej. Chętnych do zmierzenia się z tym tematem było wielu, a zakres poruszanych zagadnień był bardzo szeroki – w końcu to najważniejsze wydarzenie w branży recyklingu w Polsce od ostatnich 10 lat.

„Droga przed nami jest bardzo trudna, ponieważ w Polsce dopiero zaczyna się proces zmiany nawyków społeczeństwa i budowy racjonalnego, ekonomicznego systemu gromadzenia i ponownego przetwarzania odpadów” – tymi słowami rozpoczął Kongres prof. dr hab. Andrzej Jasiński, przewodniczący Rady Programowej Kongresu, Marszałek Województwa Mazowieckiego, doradca Wicepremiera, Ministra Gospodarki oraz Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Zdaniem profesora, nowa ustawa o odpadach ma szansę zmienić postrzeganie odpadów, zachęcić do ponownego ich użycia i zredukować ilość wykorzystanych surowców pierwotnych. „Nie ma odpadów, są natomiast surowce wtórne, które czekają na swoją, uzasadnioną względami technicznymi, ekonomicznymi i środowiskowymi, technologię” – podsumował prof. Andrzej Jasiński. W podobnym tonie wypowiedział się dr inż. Adam Mierzwiński, wykładowca w Wyższej Szkole Ekologii i Zarządzania oraz dyrektor w firmie doradczej Eko-ekspert, podkreślając, że obecnie zbyt dużo uwagi poświęcamy zagospodarowaniu odpadów, a nie przygotowaniu ich do ponownego użycia. Ta tendencja ma się wkrótce zmienić, m.in. dzięki Strategii Na Rzecz Wzrostu Gospodarczego w Unii Europejskiej – EUROPA 2020, której priorytetami są umiejętne korzystanie z zasobów oraz rozwój sfery badawczo-rozwojowej.

Biznes o odpadach

„Z punktu widzenia przedsiębiorcy, czujemy się odpowiedzialni za swoje opakowania, ale przestajemy kontrolować ten produkt kiedy trafia do rąk konsumenta” – powiedziała Iwona Jacaszek, dyrektor ds. korporacyjnych, Coca-Cola HBC Polska, podczas panelu dyskusyjnego „Rozszerzona odpowiedzialność producenta – fikcja czy realne zadanie?”. Zdaniem przedstawicieli biznesu, stosowane technologie, jak np. tworzenie butelek zwrotnych PET z granulatu z przetworzonych pojemników, pozwalają na efektywne i zrównoważone gospodarowanie odpadami. Przedsiębiorstwa często inwestują w nie własny budżet: przykładem są chociażby Zakład Produkcji Paliw Alternatywnych Stora Enso w Karsach (przerób 200 tys. ton odpadów rocznie, wartość inwestycji – 70 mln zł) oraz supernowoczesna fabryka Stora Enso w Ostrołęce, gdzie wytwarzane jest rocznie 500 tys. ton wysokiej jakości makulatury, która w 100 proc. zostaje ponownie wykorzystana do produkcji opakowań (wartość inwestycji – 285 mln euro). Problemem jest natomiast obarczanie producentów przez ustawodawcę niemożliwymi do realizacji w praktyce obowiązkami, m.in. wyciąganiem ze strumienia odpadów dominujących (np. papieru, metalu) opakowań wielomateriałowych (np. papierków po gumie do życia czy kapsli od butelek po napojach). Poddana w wątpliwość została również polityka rozwiązywania problemu „śmieci”. „Czy same rejestry i sam przymus rozwiążą sytuację? Uważam, że pełny cykl życia produktów i powrót do ich wykorzystania powinien być nadzorowany przez wszystkich biorących w tym procesie udział. Jasność decydowania, a nie narzucanie rozwiązań” – postulował Bogdan Rogala, wiceprezes zarządu Philips Lighting Poland S.A.

Od lewej: Bogdan Rogala, Philips Lighting Poland, Józef Gil, Dębica S.A., Marek Górski, Uniwersytet Szczeciński, Iwona Jacaszek, Coca Cola HBC Polska, Tadeusz Arkit, Sejm RP, oraz Paweł Oksanowicz, moderator, Radio PIN, podczas panelu dyskusyjnego „Rozszerzona odpowiedzialność producenta – fikcja czy realne zadanie?”.

Rozwiązania szyte na miarę

Według Tadeusza Arkita, posła i przewodniczącego podkomisji stałej ds. monitorowania gospodarki odpadami, do najważniejszych zalet nowej ustawy należy wyodrębnienie jednego dysponenta odpadów (gmina, samorząd) oraz wprowadzenie rejestru recyklerów, umożliwiając tym samym przedsiębiorcom funkcjonowanie na rynku na przejrzystych warunkach. Jednak to nie jedyne plusy – w wyniku „przymusowej” implementacji norm europejskich, można ziścić ambitne plany redukcji składowanych odpadów w Polsce, które obecnie wynoszą ponad 60 procent. „Dwie komplementarne i wiodące metody nowoczesnych systemów gospodarowania odpadów to odzysk energii i mechaniczny recykling jakościowy materiałów” – dodał dr inż. Kazimierz Borkowski, dyrektor Fundacji Plastics Europe. Właśnie poprzez odzysk energii z wysokokalorycznych tworzyw sztucznych i ich recykling (m.in. poprzez regranulację i odpowiednią obróbkę) w Unii Europejskiej wykorzystuje się ponownie prawie 15 z 25 mln ton śmieci z plastiku (60 proc.). Jednak, aby do tego doszło, należy uwrażliwić również kadry menadżerskie na problemy zanieczyszczenia środowiska. „Nowe podejście do recyklingu i odzysku w produkcji to zarządzanie wpływem przedsiębiorstwa na środowisko, na które składa się świadomość kierownictwa firmy, identyfikacja sposobów oddziaływania firmy na środowisko oraz analiza tego wpływu” – tłumaczył Michał Gawrych, dyrektor ds. sprzedaży i logistyki w Stora Enso Poland. W trakcie panelu dyskusyjnego „Właściwy nadzór – jak to zrobić?” Artur Dąbrowski, dyrektor Departamentu Opłat Środowiskowych Mazowieckiego Urzędu Marszałkowskiego, dodał również że instalacje gospodarowania odpadami powinny być przygotowane pod potrzeby zarówno producentów, jak i społeczeństw w danym regionie. „Jeżeli będziemy rozważni i konsekwentni, ale nie będziemy wymuszać tempa budowy ponad możliwości, zbudujemy system gospodarowania odpadami, który przybliży nas do społeczeństwa recyklingu” – podsumował dr inż. Adam Mierzwiński, Eko-ekspert. 

Recykling – obowiązek, konieczność czy moda?

• „Przede wszystkim obowiązek – wypożyczyliśmy środowisko od naszych dzieci i wnuków, więc powinniśmy zostawić je w takim stanie, aby można było nadal z niego rozważnie korzystać” – dr inż. Ewa Lipińska, Podkarpacki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska.
• „Konieczność – więcej zyskamy i zaoszczędzimy jeśli będziemy przeciwdziałać, a nie gasić pożary” – Grzegorz Skrzypczak, prezes zarządu ElektroEko.
• „Moda – żyjemy w czasach, w których racjonalność ekonomiczna i zwykła gospodarność powinna nas skłaniać do tego, żeby umiejętnie korzystać z zasobów” – prof. dr hab. Andrzej Jasiński, Marszałek Województwa Mazowieckiego.

W ramach zobowiązań nałożonych na Polskę w Strategii EUROPA 2020 najpóźniej do 31 grudnia 2014 r. musimy m.in. osiągnąć minimalne poziomy docelowe recyklingu dla materiałów zawartych w opakowaniach: 60 proc. masy szkła, 60 proc. masy papieru i tektury, 50 proc. masy metali, 22,5 proc. masy tworzyw sztucznych oraz 15 proc. masy drewna. Z kolei w odniesieniu do opakowań ogółem, poziom odzysku nie może być mniejszy niż 60 proc. a poziom recyklingu powinien oscylować w granicach 55-80 proc.